کد مطلب:1578 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:296
مواردی که انسان می تواند معامله را بهم بزند
2132- حق بهم زدن معامله را خیار می گویند , و خریدار و فروشنده در یازده صورت می توانند معامله را بهم بزنند.
اول آن كه از هم جدا نشده باشند , هر چند مجلس معامله را ترك گفته باشند.
و این خیار را خیار مجلس می گویند.
دوم آن كـه مشتری یا فروشنده در بیع , یا یكی از دو طرف معامله در معاملات دیگر مغبون شده باشند كه آن را خیار غبن گویند.
و مـنـشا ثبوت این نحو از خیار ( شرط ارتكازی ) در عرف عام می باشد , یعنی در هر معامله ای در ذهن دو طرف معامله این شرط مرتكز است كه مالی را كه می گیرد از جهت مالیت به مقدار فاحش كمتر از مالی را كـه می پردازد نباشد , و اگر باشد , حق بهم زدن معامله را داشته باشد , ولی چنانچه در مواردی در عرف خاص شرط ارتكازی طور دیگر باشد مثلا شرط این باشد كه اگر مالی را كه گرفته از جهت مالیت كمتر از مالی كه پرداخته باشد بتواند مابه التفاوت میان آن دو را از طرف مطالبه كند , و اگر ممكن نشد معامله را بهم زند , باید همان عرف خاص در این چنین موارد رعایت شود.
سـوم در مـعامله قرارداد كنند كه تا مدت معینی هر دو یا یكی از آنان بتوانند معامله را بهم بزنند كه آن را خیار شرط گویند.
چـهـارم یكی از دو طرف معامله , مال خود را بهتر از آنچه هست نشان دهد و طوری كند كه طرف در آن رغبت كند یا رغبت او به آن زیادتر شود كه آن را خیار تدلیس گویند.
پـنجم یكی از دو طرف معامله با دیگری شرط كند كه كاری را انجام دهد و به آن شرط عمل نشود یا شرط كـنـد مـال معینی را كه می دهد به طور مخصوصی باشد و آن مال دارای آن خصوصیت نباشد , كه در این صورت شرط كننده می تواند معامله را بهم بزند و آن را خیار تخلف شرط گویند.
ششم در جنس یا عوض آن عیبی باشد و آن را خیار عیب گویند.
هفتم معلوم شود مقداری از جنسی را كه معامله نموده اند , مال دیگری است كه اگر صاحب آن به معامله راضی نشود , گیرنده می تواند معامله را بهم بزند , یا عوض آن مقدار را چنانچه پرداخته باشد از طرف خود بگیرد , و آن را خیار شركت گویند.
هـشـتـم صـاحب مال خصوصیات جنس معینی را كه طرف ندیده به او بگوید , بعد معلوم شود طوری كه گـفـتـه نـبـوده اسـت , یـا آن كـه طـرف جـنس را سابقا دیده بوده و خیال می كرده كه فعلا هم دارای خصوصیاتی است كه در گذشته در آن دیده , بعد معلوم شود كه آن خصوصیات در آن باقی نمانده , كه در این صورت طرف می تواند معامله را بهم بزند و آن را خیار رؤیت گویند.
نـهـم اگـر مـشـتری پول جنسی را كه خریده تا سه روز ندهد و فروشنده هم جنس را تحویل نداده باشد فـروشـنـده می تواند معامله را بهم بزند , ولی این در صورتی است كه فروشنده خریدار را در پرداخت پول مـهلت داده باشد , ولی تعیین مدت نكرده باشد , و اما اگر او را اصلا مهلت نداده باشد , می تواند با اندكی تـاخـیر در پرداخت پول معامله را بهم بزند , و اگر او را بیش از سه روز مهلت داده باشد , نمی تواند تا تمام شـدن مـدت مـعـامـله را بهم بزند , و از این جا معلوم می شود كه اگر جنسی را كه فروخته مثل بعضی از مـیـوه ها باشد كه اگر یك روز بماند ضایع می شود , چنانچه خریدار تا شب پول آن را ندهد , و شرط نكرده باشد كه دادن پول را تاخیر بیندازد , فروشنده می تواند معامله را بهم بزند , و آن را خیار تاخیر گویند.
دهـم كسی كه حیوانی را خریده تا سه روز می تواند معامله را بهم بزند , و اگر در عوض چیزی كه فروخته حیوانی گرفته باشد , فروشنده تا سه روز می تواند معامله را بهم بزند و آن را خیار حیوان گویند.
یـازدهـم فـروشنده نتواند جنسی را كه فروخته تحویل دهد مثلا اسبی را كه فروخته فرار نماید كه در این صـورت مـی تواند معامله را بهم بزند و آن را خیار تعذر تسلیم گویند و احكام اینها در مسایل آینده گفته خواهد شد.
2133- اگـر خـریـدار قـیـمـت جنس را نداند , یا در موقع معامله غفلت كند و جنس را گرانتر از قیمت معمولی آن بخرد , چنانچه به مقدار قابل توجهی گرانتر خریده باشد , می تواند معامله را بهم بزند , البته به شرط آن كه مقدار تفاوت در حال بهم زدن معامله هم ثابت باشد , و گرنه معلوم نیست كه بتواند معامله را بهم بزند.
و نیز اگر فروشنده قیمت جنس را نداند , یا موقع معامله غفلت كند و جنس را ارزانتر از قیمت آن بفروشد در صورتی كه به مقدار قابل توجهی ارزانتر فروخته باشد , می تواند به شرط گذشته معامله را بهم بزند.
2134- در مـعـامـلـه بـیـع شرط كه مثلا خانه صد هزار تومانی را به پنجاه هزار تومان می فروشند , و قرار مـی گـذارنـد كه اگر فروشنده سر مدت پول را بدهد بتواند معامله را بهم بزند , در صورتی كه خریدار و فروشنده قصد خرید و فروش داشته باشند معامله صحیح است .
2135- در مـعـامـله بیع شرط اگر چه فروشنده اطمینان داشته باشد كه هرگاه سر مدت پول را ندهد , خـریـدار مـلـك را به او می دهد معامله صحیح است ولی اگر سر مدت پول را ندهد , حق ندارد ملك را از خریدار مطالبه كند و اگر خریدار بمیرد , نمی تواند ملك را از ورثه او مطالبه نماید.
2136- اگـر چای اعلا را با چای پست مخلوط كند و به اسم چای اعلا بفروشد , مشتری می تواند معامله را بهم بزند.
2137- اگر خریدار بفهمد مال معینی را كه خریده عیبی دارد مثلا حیوانی را بخرد و بفهمد كه یك چشم آن كـور است , چنانچه آن عیب پیش از معامله در مال بوده و او نمی دانسته , می تواند معامله را بهم زده و آن مال را به فروشنده برگرداند و چنانچه برگرداندن ممكن نباشد , مثلا در آن مال تغییری حاصل شده یـا تـصرفی كه مانع از رد است نموده باشد , در این صورت فرق قیمت سالم و معیوب آن را معین كند و به نسبت تفاوت قیمت سالم و معیوب از پولی كه به فروشنده داده پس بگیرد , مثلا مالی را كه به چهار تومان خـریـده اگـر بـفـهمد معیوب است , در صورتی كه قیمت سالم آن هشت تومان و قیمت معیوب آن شش تـومـان بـاشـد , چون فرق قیمت سالم و معیوب یك چهارم می باشد , می تواند یك چهارم پولی را كه داده یعنی یك تومان از فروشنده بگیرد.
2138- اگـر فـروشنده بفهمد در عوض معینی كه مالش را به آن فروخته عیبی هست , چنانچه آن عیب پـیـش از مـعـامـلـه در عـوض بوده و او نمی دانسته می تواند معامله را بهم زده و آن عوض را به صاحبش بـرگـرداند , و چنانچه از جهت تغییر یا تصرف نتواند برگرداند می تواند تفاوت قیمت سالم و معیوب را به دستوری كه در مساله پیش گفه شد بگیرد.
2139- اگر بعد از معامله و پیش از تحویل دادن مال عیبی در آن پیدا شود , خریدار می تواند معامله را بهم بـزنـد , و نـیز اگر در عوض مال بعد از معامله و پیش از تحویل دادن , عیبی پیدا شود , فروشنده می تواند معامله را بهم بزند , و اگر بخواهند تفاوت قیمت بگیرند در صورت عدم امكان رد جایز است .
2140- اگـر بعد از معامله عیب مال را بفهمد چنانچه بخواهد باید فورا معامله را بهم بزند , و اگر بیش از مقدار معمول - با در نظر گرفتن اختلاف موارد - تاخیر بیندازد دیگر نمی تواند معامله را بهم بزند.
2141- هر گاه بعد از خریدن جنس عیب آن را بفهمد , اگر چه فروشنده حاضر نباشد , می تواند معامله را بهم بزند , و هم چنین است حكم در سایر خیارات .
2142- در چـهـار صـورت خریدار به واسطه عیبی كه در مال است نمی تواند معامله را بهم بزند , یا تفاوت قیمت بگیرد : اول آن كه موقع خریدن عیب مال را بداند.
دوم آن كه به عیب مال راضی شود.
سـوم آن كـه در وقـت مـعـامـلـه بـگـوید : اگر مال عیبی داشته باشد , پس نمی دهم و تفاوت قیمت هم نمی گیرم .
چـهارم آن كه فروشنده در وقت معامله بگوید این مال را با هر عیبی كه دارد می فروشم ولی اگر عیبی را معین كند و بگوید مال را با این عیب می فروشم و معلوم شود عیب دیگری هم دارد , خریدار می تواند برای عیبی كه فروشنده معین نكرده مال را پس دهد , و در صورتی كه نتواند پس دهد تفاوت قیمت بگیرد.
2143- اگـر خـریـدار بـفهمد مال عیبی دارد , و پس از تحویل گرفتن مال عیب دیگری در آن پیدا شود نمی تواند معامله را بهم بزند , ولی می تواند تفاوت قیمت سالم و معیوب را بگیرد , ولی اگر حیوان معیوبی را بخرد و پیش از گذشتن زمان خیار كه سه روز است عیب دیگری پیدا كند اگر چه آن را تحویل گرفته بـاشد باز هم می تواند آن را پس دهد , و نیز اگر فقط خریدار تا مدتی حق بهم زدن معامله را داشته باشد و در آن مدت مال عیب دیگری پیدا كند , اگر چه آن را تحویل گرفته باشد , می تواند معامله را بهم بزند.
2144- اگر انسان مالی داشته باشد كه خودش آن را ندیده و دیگری خصوصیات آن را برای او گفته باشد , چنانچه او همان خصوصیات را به مشتری بگوید و آن را بفروشد و بعد از فروش بفهمد كه بهتر از آن بوده می تواند معامله را بهم بزند.